Ngành thuế trong bối cảnh mới
Ngành thuế đã và đang góp phần quan trọng trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án phát triển kinh tế và xã hội, cũng như bảo vệ an ninh quốc gia.
Thuế - Công cụ hữu hiệu điều tiết nền kinh tế
Trong 80 năm hình thành và phát triển, ngành thuế Việt Nam đã ghi nhận những thành tựu đáng kể, góp phần quan trọng vào sự phát triển của đất nước. Một trong những thành công lớn nhất là ngành thuế đã đảm bảo được nguồn thu ổn định cho ngân sách Nhà nước (NSNN), với tỷ lệ đóng góp tăng dần qua mỗi năm. Ngành thuế không chỉ đóng vai trò chủ đạo trong việc thu ngân sách mà còn là công cụ điều tiết kinh tế của Nhà nước, giúp định hình các xu hướng phát triển.
Từ sau năm 1990, ngành thuế đã có nhiều biện pháp cải cách mạnh mẽ, trở nên linh hoạt và hiệu quả hơn. Điển hình là các thủ tục về kê khai, quyết toán và nộp thuế đã được tinh giản nhờ sự hỗ trợ của công nghệ thông tin và quá trình chuyển đổi số. Người dân và doanh nghiệp giờ đây không còn gặp khó khăn như trước trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế, mà đã được hỗ trợ đầy đủ từ cơ quan thuế trong các thủ tục nộp thuế, kê khai thuế điện tử và hoàn thuế.
Với cơ chế điều tiết thuế, Nhà nước đã khuyến khích sự phát triển của các ngành kinh tế trọng điểm, tạo môi trường đầu tư thuận lợi và thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. Đồng thời, ngành thuế cũng đóng góp không nhỏ vào việc thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, thông qua áp dụng các chính sách thuế ưu đãi cho người có thu nhập thấp, các khu vực khó khăn, đồng thời tăng cường thu thuế từ các doanh nghiệp lớn và các ngành có lợi nhuận cao.
Chính sách thuế ưu đãi đã khuyến khích sự phát triển của các ngành công nghiệp chiến lược, từ đó thu hút đầu tư trong và ngoài nước. Điều này giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trên trường quốc tế.
Thông qua chính sách thuế lũy tiến, người có thu nhập cao phải nộp thuế nhiều hơn, trong khi các đối tượng thu nhập thấp được hưởng nhiều ưu đãi. Điều này góp phần làm giảm sự bất bình đẳng trong xã hội, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo trong dân.
Chính sách thuế đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp và các dự án đổi mới sáng tạo đã khuyến khích sự phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam. Nhiều ưu đãi thuế đã được áp dụng để giảm bớt gánh nặng cho các doanh nghiệp mới thành lập, giúp họ có thể cạnh tranh và phát triển bền vững.
Chính sách thuế môi trường đã được áp dụng để điều chỉnh hành vi của các doanh nghiệp và người dân, khuyến khích việc sử dụng các sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường. Việc áp thuế lên các sản phẩm gây ô nhiễm, ví dụ như xăng dầu, giúp hướng tới mục tiêu xây dựng một nền kinh tế xanh và bền vững.
Ngành thuế cũng đã góp phần vào việc thu hẹp khoảng cách vùng miền thông qua các chính sách ưu đãi thuế cho các khu vực khó khăn, các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Điều này đã thúc đẩy phát triển kinh tế khu vực, giúp các vùng này bắt kịp với nhịp độ phát triển của các đô thị lớn.
Công nghệ - Chìa khóa nâng cao hiệu quả
Ngành thuế đã đúc kết được nhiều kinh nghiệm và bài học quý giá qua 80 năm, quan trọng nhất là việc minh bạch và chuyên nghiệp hóa trong quản lý thuế. Tinh gọn thủ tục và ứng dụng công nghệ là chìa khóa để giảm thiểu sai phạm và nâng cao hiệu quả thu thuế.
Chuyển đổi số trong ngành thuế đã và đang diễn ra mạnh mẽ trở thành xu hướng tất yếu, giúp đơn giản hóa quy trình và theo kịp các phát triển của thời đại số hóa. Ứng dụng Big Data và trí tuệ nhân tạo (AI) đã giúp ngành thuế tăng cường hiệu quả quản lý, giảm thiểu gian lận thuế và nâng cao sự minh bạch.
Việc thu thập và xử lý khối lượng dữ liệu lớn từ nhiều nguồn khác nhau, giúp phân tích và đánh giá các hoạt động kinh tế, phát hiện các dấu hiệu bất thường trong kê khai thuế. Điều này giúp cơ quan thuế phát hiện nhanh chóng các hành vi gian lận, trốn thuế, đồng thời đưa ra các biện pháp giám sát phù hợp.
AI đang dần được ứng dụng trong việc tự động hóa các quy trình kiểm tra, phân tích dữ liệu thuế, tối ưu hóa các quy trình kê khai và quyết toán thuế. Việc sử dụng AI còn giúp ngành Thuế đưa ra các dự báo chính xác về xu hướng thuế trong tương lai, từ đó định hướng chính sách phù hợp.
Trong tương lai, ngành thuế cần tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển nguồn nhân lực và tăng cường hợp tác quốc tế.
Việc tiếp tục đầu tư vào hạ tầng số và ứng dụng các công nghệ mới sẽ giúp ngành thuế không chỉ giảm thiểu gánh nặng hành chính mà còn nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý.
Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực có trình độ cao để đáp ứng nhu cầu quản lý thuế trong bối cảnh số hóa ngày càng gia tăng. Thúc đẩy hợp tác quốc tế về quản lý thuế, học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển và nâng cao năng lực của ngành thuế Việt Nam.
Giải pháp cho ngành thuế trong bối cảnh mới
Trong bối cảnh kinh tế và xã hội không ngừng biến đổi, ngành thuế phải đối diện với nhiều thách thức mới. Đòi hỏi ngành phải có những giải pháp toàn diện và sâu sắc hơn để duy trì tính hiệu quả, minh bạch, khả năng thích ứng linh hoạt.
i) Cải cách hệ thống thuế phù hợp với yêu cầu hội nhập quốc tế và sự phát triển của kinh tế số
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế số, hệ thống thuế cần phải được cải cách theo hướng đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và phù hợp với sự thay đổi của thị trường.
• Hoàn thiện khung pháp lý thuế số: Trong nền kinh tế số, việc phát triển các mô hình kinh doanh mới như thương mại điện tử, các dịch vụ trực tuyến, và tài sản số đòi hỏi ngành Thuế phải xây dựng khung pháp lý phù hợp để quản lý hiệu quả nguồn thu từ các lĩnh vực này. Các giải pháp như thuế trên giao dịch kỹ thuật số và thuế dịch vụ kỹ thuật số cần được triển khai đồng bộ và có sự điều chỉnh phù hợp với từng lĩnh vực kinh tế số.
• Hội nhập thuế quốc tế: Việt Nam cần đẩy mạnh sự hợp tác quốc tế trong lĩnh vực thuế, nhằm đảm bảo tuân thủ các hiệp định về thuế toàn cầu, tránh đánh thuế hai lần và thực hiện các cam kết quốc tế về thuế tối thiểu toàn cầu (global minimum tax). Điều này không chỉ giúp bảo vệ lợi ích quốc gia mà còn thu hút đầu tư nước ngoài.
ii) Ứng dụng công nghệ số hóa và trí tuệ nhân tạo vào công tác quản lý thuế
Công nghệ số đang thay đổi cách thức quản lý thuế trên toàn thế giới, giúp giảm gánh nặng hành chính và tăng tính hiệu quả. Ngành thuế Việt Nam cần đẩy nhanh việc ứng dụng số hóa trên diện rộng như:
• Triển khai hệ thống quản lý thuế thông minh: Việc ứng dụng AI và học máy (machine learning) vào các quy trình quản lý thuế giúp tự động hóa các công đoạn phân tích, phát hiện gian lận, và dự báo nguồn thu. AI có thể phân tích khối lượng dữ liệu lớn từ nhiều nguồn khác nhau, nhận diện các mẫu gian lận thuế phức tạp và đưa ra các quyết định dựa trên dữ liệu chính xác hơn.
• Big Data và quản trị dữ liệu: Ngành thuế cần xây dựng cơ sở dữ liệu lớn, tích hợp dữ liệu từ nhiều cơ quan quản lý và các ngành liên quan như ngân hàng, hải quan, và giao dịch thương mại điện tử. Big Data giúp ngành thuế có thể theo dõi các giao dịch xuyên biên giới, các hoạt động kinh doanh trực tuyến và xác định các điểm rủi ro về thuế, từ đó giảm thiểu tình trạng trốn thuế và gian lận.
• Xây dựng cổng dịch vụ công thuế toàn diện: Ngành thuế cần tiếp tục phát triển các cổng thông tin và dịch vụ công trực tuyến, cho phép người dân và doanh nghiệp thực hiện kê khai, nộp thuế và quyết toán thuế một cách nhanh chóng và thuận tiện. Đồng thời, cần xây dựng hệ thống hỗ trợ kỹ thuật số, giúp giải đáp các thắc mắc, hỗ trợ người nộp thuế trong quá trình sử dụng dịch vụ trực tuyến.
iii) Thúc đẩy các chính sách thuế xanh và bền vững
Xu hướng toàn cầu hướng tới phát triển bền vững và giảm thiểu tác động đến môi trường đang thúc đẩy các chính sách thuế xanh. Ngành Thuế Việt Nam cần đi đầu trong việc thúc đẩy cuộc sống xanh thông qua các chính sách thuế khuyến khích:
• Thuế môi trường và carbon: Xây dựng và triển khai các loại thuế môi trường, bao gồm thuế carbon, nhằm khuyến khích các doanh nghiệp sử dụng năng lượng sạch, giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường. Những chính sách này cần được kết hợp với việc khuyến khích các dự án năng lượng tái tạo và phát triển bền vững.
• Ưu đãi thuế cho các doanh nghiệp xanh: Ngành Thuế cần xây dựng các chính sách thuế ưu đãi nhằm khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh, các dự án tái chế và tiết kiệm năng lượng. Điều này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam.
iv) Tăng cường khả năng quản lý thuế đối với các hoạt động xuyên biên giới
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, các giao dịch và dòng vốn xuyên biên giới ngày càng trở nên phức tạp. Ngành Thuế Việt Nam cần đẩy mạnh các biện pháp quản lý thuế đối với các giao dịch quốc tế như:
• Triển khai các hiệp định thuế song phương và đa phương: Đẩy mạnh ký kết và thực hiện các hiệp định tránh đánh thuế hai lần, hiệp định về chia sẻ thông tin thuế giữa các quốc gia. Điều này giúp đảm bảo Việt Nam không bị thất thu thuế từ các giao dịch quốc tế và cũng giúp bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp Việt Nam khi hoạt động tại nước ngoài.
• Nâng cao năng lực quản lý thuế quốc tế: Đào tạo đội ngũ chuyên gia thuế với kiến thức chuyên sâu về quản lý thuế quốc tế.
Cát Lam
