Thế giới “dựng rào”, Trung Quốc đối mặt gần 200 vụ điều tra thương mại tại WTO
Trung Quốc đối mặt với hàng trăm vụ tranh chấp thương mại giữa bối cảnh hàng hóa của "gã khổng lồ châu Á" tràn ngập thị trường toàn cầu.
Trong năm 2024, Bắc Kinh là đối tượng của 198 vụ điều tra thương mại tại WTO, gấp đôi so với năm trước và chiếm gần một nửa tổng số tranh chấp được đệ trình lên cơ quan thương mại toàn cầu này, theo nghiên cứu của giáo sư kinh tế Lu Feng thuộc Đại học Bắc Kinh.
Giữa lúc nhu cầu nội địa suy yếu và ngành bất động sản tiếp tục khủng hoảng, các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đã dựa vào làn sóng xuất khẩu để duy trì đà tăng trưởng cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới này.
"Nếu nền kinh tế Trung Quốc có thể trở nên cân bằng hơn vì lợi ích của chính họ, điều đó cũng có thể cải thiện quan hệ với các quốc gia khác", Lu nhấn mạnh.
Thặng dư thương mại toàn cầu của Trung Quốc đã đạt mức kỷ lục gần 1,000 tỷ USD trong năm 2024, tạo ra một làn sóng hàng hóa giá rẻ tràn ngập các thị trường quốc tế và làm dấy lên phản ứng từ nhiều quốc gia.
Điều đáng chú ý là khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tái nhậm chức vào tháng 1/2025, ông đã nhanh chóng áp đặt thuế bổ sung 20% lên tất cả hàng hóa Trung Quốc. Theo các nhà phân tích, động thái này sẽ tạo ra hiệu ứng domino, khiến hàng hóa Trung Quốc bị áp thuế ở Mỹ sẽ chuyển hướng sang các thị trường khác, đặc biệt là các nước phát triển, gây áp lực thương mại mạnh mẽ hơn.
"Mỹ và Nhật Bản càng dựng nhiều rào cản với Trung Quốc thì EU càng phải tiêu thụ nhiều hàng hóa dư thừa của Trung Quốc", François Chimits, nhà kinh tế tại Viện Mercator nghiên cứu về Trung Quốc, nhận định.
Ủy ban châu Âu đã khởi xướng 21 cuộc điều tra thương mại đối với các sản phẩm Trung Quốc trong năm 2024 - bao gồm xi-lanh thép, gỗ dán, nến và giấy trang trí và nhiều mặt hàng khác, trong khi năm 2023 chỉ có 9 vụ, theo dữ liệu Trung Quốc.
Phản ứng không chỉ đến từ các nền kinh tế phát triển. Hơn một nửa số vụ kiện thương mại chống lại Trung Quốc năm ngoái được khởi xướng bởi các quốc gia đang phát triển, với 117 vụ từ các nền kinh tế mới nổi: Ấn Độ dẫn đầu với 37 vụ, Brazil với 19 vụ và Thổ Nhĩ Kỳ với 9 vụ.
Ngay cả Nga - đối tác thân cận của Trung Quốc - cũng bày tỏ lo ngại trước làn sóng sản phẩm giá rẻ này. Moscow gần đây đã áp đặt "phí tái chế" để hạn chế sự bùng nổ của hoạt động nhập khẩu ô tô Trung Quốc, vốn đã chiếm gần 2/3 thị trường nội địa Nga sau các lệnh trừng phạt của phương Tây.
Theo Chimits, định hướng của Chủ tịch Tập Cận Bình về mở rộng năng lực công nghiệp công nghệ cao đang tạo ra thách thức lâu dài cho các đối tác thương mại. "Khi bạn lớn như Trung Quốc, bạn phải quan tâm đến tác động từ sự mất cân bằng của mình đối với phần còn lại của thế giới", Chimits nhận định.
Mặc dù các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc trong những tháng gần đây đã cam kết kích thích chi tiêu tiêu dùng nội địa, nhưng các kế hoạch vẫn thiếu chi tiết cụ thể, theo đánh giá của các nhà phân tích.
Peng Sen, cựu quan chức cấp cao của cơ quan hoạch định Nhà nước Trung Quốc, thừa nhận cần có sự thay đổi căn bản để hướng nền kinh tế Trung Quốc tới mô hình tăng trưởng dựa trên tiêu dùng.
"Trong một thời gian dài, chúng tôi đã ưu tiên sản xuất hơn đời sống và nhấn mạnh đầu tư hơn tiêu dùng", Peng chia sẻ tại một diễn đàn Chính phủ ở Hải Nam. "Các chính sách và hệ thống truyền thống của chúng tôi không thực sự thân thiện với tiêu dùng, dẫn đến tình trạng tiêu dùng bị kiềm chế".
Vũ Hạo (Theo FT)
